اندروید از سال 2008 که برای اولین بار معرفی شد، راه درازی رو طی کرده. از اون روزهای اول که گوشی‌های اندرویدی هنوز یه خورده "دست و پا چلفتی" بودن، تا امروز که با دستگاه‌هایی سروکار داریم که از خیلی از کامپیوترهای قدیمی قدرتمندترن، کلی اتفاق افتاده. در این مقاله، فقط به تاریخچه اکتفا نمی‌کنیم. پس دلایل پشت این تغییرات، جدول‌ها و نمودارهایی که نشون میده اندروید چطور بازار رو گرفته، و حتی یه نگاهی به داستان‌های بامزه‌ای که پشت اسم‌ گذاری نسخه‌ها بوده میندازیم. پس اگه دوست داری بدونی این سیستم‌ عامل دوست‌ داشتنی چطور به اینجا رسیده، همراه ما باش!

اندروید در هسته خود بر پایه‌ی هسته لینوکس (Linux Kernel) بنا شده . این پایه، امکان مدیریت منابع سخت‌افزاری، پردازش‌ها، حافظه و امنیت رو برای سیستم‌ عامل فراهم می‌کنه. با گذشت زمان، هر نسخه از اندروید نه تنها با ارتقاء نسخه هسته لینوکس، بلکه با معرفی رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی (API) جدید، بهبودهای امنیتی قابل توجه و بهینه‌ سازی‌ های عملکردی همراه بوده. این API ها، ابزارهایی هستند که توسعه‌ دهندگان از آن‌ ها برای ساخت اپلیکیشن‌ های خود استفاده می‌کنند و هر نسخه جدید، دسترسی به قابلیت‌های نوآورانه‌ تری را برای آن‌ ها فراهم می‌آورد.

جدول کلی نسخه‌ها

نسخه: 1.0Alpha
 تاریخ انتشار: سپتامبر 2008
 تغییرات کلیدی:  پشتیبانی اولیه از مرورگر وب، برنامه Gmail، خدمات نقشه گوگل، ارتباط Wi-Fi، و قابلیت‌های اصلی دوربین.


1.1Beta
فوریه 2009
 رفع اشکالات گزارش شده در نسخه 1.0، بهبود عملکرد برنامه Gmail و Google Maps، اضافه شدن قابلیت نمایش جزئیات تماس در نقشه.

1.5Cupcake
آوریل 2009
معرفی صفحه‌کلید مجازی روی صفحه نمایش، قابلیت ضبط و پخش ویدئو، پشتیبانی از ویجت‌ها، امکان کپی و پیست در مرورگر.

1.6Donut
سپتامبر 2009
پشتیبانی از نمایشگر هایی با رزولوشن‌های مختلف، قابلیت جستجوی صوتی، بهبود فروشگاه برنامه‌های اندروید (Android Market)، قابلیت جستجوی سراسری در دستگاه.

2.0/2.1Eclair
اکتبر 2009 / ژانویه 2010
پشتیبانی از چندین حساب کاربری گوگل، بهبود رابط کاربری دوربین و قابلیت فیلم‌برداری با کیفیت HD، پشتیبانی از HTML5 در مرورگر، بهبود ناوبری گوگل مپس با نمایش ترافیک زنده.

2.2Froyo
می 2010
پشتیبانی از قابلیت Hotspot (اشتراک‌گذاری اینترنت)، بهبود قابل توجه سرعت مرورگر با موتور V8 JavaScript، پشتیبانی از فلش (Adobe Flash) در مرورگر، امکان نصب برنامه‌ها روی کارت حافظه.

2.3Gingerbread
دسامبر 2010
طراحی مجدد رابط کاربری با رنگ‌های تیره‌ تر، پشتیبانی از NFC (ارتباط میدان نزدیک)، پشتیبانی از gyroscope برای دقت بیشتر در بازی‌ها، قابلیت مدیریت بهتر باتری، پشتیبانی از تماس تصویری (با استفاده از برنامه‌های جانبی).

3.xHoneycomb
فوریه 2011
نسخه اختصاصی برای تبلت‌ها، معرفی رابط کاربری "Holo" با طراحی مدرن و تم آبی، نمایشگرهای بیشتر (مانند نمایش دکمه‌های لمسی در پایین صفحه)، قابلیت چندپنجره‌ای (Multitasking) بهبود یافته.

4.0Ice Cream Sandwich
اکتبر 2011
ادغام نسخه موبایل و تبلت در یک سیستم‌عامل واحد، گسترش طراحی Holo به تمام دستگاه‌ها، معرفی قابلیت Face Unlock (بازگشایی قفل با چهره)، قابلیت Android Beam (اشتراک‌گذاری محتوا با NFC)، بهبود اعلان‌ها و چند وظیفگی.

4.1-4.3Jelly Bean
جولای 2012 – جولای 2013
معرفی Project Butter برای بهبود روان بودن رابط کاربری و حذف لگ (Lag)، نوتیفیکیشن‌های تعاملی و قابل گسترش، قابلیت Google Now (دستیار صوتی هوشمند)، پروفایل‌های کاربری چندگانه (در 4.2)، بلوتوث کم‌مصرف (BLE) (در 4.3).

4.4KitKat
اکتبر 2013
بهینه‌ سازی برای اجرای روان‌ تر بر روی دستگاه‌ های با سخت‌افزار ضعیف‌ تر (حافظه رم 512 مگابایت)، حالت تمام صفحه immersive، قابلیت Google Cloud Print، دسترسی سریع‌تر به دستیار گوگل (Google Now).

5.xLollipop
نوامبر 2014
معرفی Material Design، انقلابی در طراحی رابط کاربری با انیمیشن‌ های روان و سایه‌های واقعی، پشتیبانی از معماری 64 بیتی، بهبود قابل توجه در مدیریت باتری (Project Volta)، صفحه‌ نمایش قفل جدید با اعلان‌های قابل دسترس.

6.0Marshmallow
اکتبر 2015
مدیریت دقیق‌ تر مجوزهای دسترسی برنامه‌ها (Runtime Permissions)، قابلیت Google Now on Tap (جستجو در هر محتوایی که روی صفحه نمایش است)، پشتیبانی از USB-C، Doze mode برای صرفه‌جویی در مصرف باتری در زمان عدم استفاده.

7.xNougat
آگوست 2016
قابلیت نمایش دو برنامه در کنار هم (Split-Screen)، بهبود قابل توجه سیستم اعلان‌ها (گروه‌بندی اعلان‌ها، پاسخ سریع)، حالت Doze بهبود یافته، پشتیبانی از Vulkan API برای گرافیک بهتر.

8.xOreo
آگوست 2017
معرفی کانال‌های اعلان (Notification Channels) برای کنترل دقیق‌تر اعلان‌ها، قابلیت Picture-in-Picture (PiP) برای ویدئو، مدیریت بهتر باتری با محدود کردن فعالیت برنامه‌های پس‌زمینه، پشتیبانی از Wi-Fi 802.11ac.

9.0Pie
آگوست 2018
معرفی کنترل‌های ژستی (Gesture Navigation)، ویژگی Digital Wellbeing برای مدیریت زمان استفاده از گوشی، App Actions (پیش‌بینی اقدامات کاربر)، Adaptive Battery (یادگیری الگوهای مصرف باتری).

Android 10
سپتامبر 2019
معرفی حالت تاریک (Dark Theme) سراسری، بهبود امنیت حریم خصوصی (کنترل دقیق‌تر دسترسی به مکان)، پشتیبانی از foldable phones، قابلیت فوکوس صدا (Sound Amplifier).

11Android 11
سپتامبر 2020
کنترل متمرکز دستگاه‌های هوشمند خانگی (IoT) از طریق منوی پاور، بهبود قابلیت چت‌ها و اعلان‌های گفتگو، مجوزهای یک‌بار مصرف (One-time permissions)، امکان ضبط صفحه نمایش داخلی.

12Android 12
اکتبر 2021
معرفی Material You، انقلابی در شخصی‌سازی با رنگ‌بندی پویا بر اساس تصویر زمینه، پنل تنظیمات سریع جدید و بازطراحی شده، بهبود حریم خصوصی با شاخص‌های میکروفون و دوربین، ویجت‌های جدید.

13Android 13
آگوست 2022
شخصی‌سازی بیشتر اعلان‌ها (اجازه ارسال اعلان)، بهبود امنیت رسانه‌ها (دسترسی انتخابی به عکس‌ها و ویدئوها)، پشتیبانی بهتر از تبلت‌ها و نمایشگرهای بزرگ، بهبود کیفیت صدا با پشتیبانی از بلوتوث LE Audio.

14Android 14
اکتبر 2023
مدیریت پیشرفته‌تر باتری و عمر طولانی‌تر، بهبود قابلیت‌های دسترسی (Accessibility) برای کاربران با نیازهای خاص، ارتقاء امنیت و افزایش کنترل بر روی اپلیکیشن‌های نصب شده، پشتیبانی از فرمت‌های تصویری جدید.

15Android 152025
انتظار میره تمرکز روی بهبودهای هوش مصنوعی (AI) در سطح سیستم‌عامل، یکپارچگی عمیق‌تر با Wear OS (برای ساعت‌های هوشمند)، و پیشرفت‌ های بیشتر در زمینه حریم خصوصی و بهره‌ وری داشته باشد.

تغییرات مهم رابط کاربری (UI)

یادتون هست؟ اوایل اندروید، رابط کاربریش خیلی ساده، کاربردی، اما بدون زرق و برقبود و هرچه جلوتر اومدیم، انگار اندروید هم بزرگ شد و دنبال مد رفت! کم‌کم با معرفی Material Design در نسخه Lollipop، دنیای رنگ‌ها، سایه‌ها و انیمیشن‌های جذاب وارد اندروید شد. این یک تحول بزرگ بود که نه تنها ظاهر اندروید رو عوض کرد، بلکه تجربه‌ی کاربری رو هم لذت‌ بخش‌ تر کرد. بعدتر با Material You در اندروید 12، پای شخصی‌ سازی کامل و پویا به میان اومد جایی که رنگ‌ها با تصویر زمینه شما هماهنگ می شن .

نگاه فنی به دگرگونی‌ها:

از دیدگاه فنی، تغییرات رابط کاربری معمولاً با به‌روزرسانی‌های اساسی در سیستم طراحی گوگل (Google's Design System) همراه بوده. برای مثال، معرفی Material Design به معنای عرضه مجموعه‌ای جدید از کتابخانه‌های UI (UI Libraries) و دستورالعمل‌های طراحی بود که توسعه‌ دهندگان باید از اون ها استفاده می‌کردن تا اپلیکیشن‌ هاشون با ظاهر و حس کلی سیستم‌ عامل هماهنگ باشن. این امر نیازمند تطبیق و گاهی بازنویسی بخش‌هایی از کدهای رابط کاربری برنامه‌ها بود. همچنین، هر نسخه جدید UI، امکانات جدیدی مانند انیمیشن‌های پیچیده‌تر، افکت‌های بصری و روش‌های جدیدی برای تعامل کاربر با دستگاه رو معرفی می‌کرد که نیازمند پشتیبانی سخت‌ افزاری و نرم‌ افزاری مناسب بود.

تاثیر روی توسعه‌دهندگان

نوآوری، چالش، و فرصت:

هر نسخه جدید اندروید، یک کیت توسعه نرم‌افزار (SDK) جدید رو همراه داره. این SDKها شامل API های جدید، ابزارها و کتابخانه‌ هایی هست که به توسعه‌ دهندگان امکان می‌دهد از قابلیت‌ های تازه‌ای که گوگل ارائه می‌دهد، بهره ببرند. در طول سال‌ها، این API ها طیف وسیعی از امکانات را پوشش داده‌اند:

نسخه‌های اولیه: تمرکز بر API های اساسی مانند لوکیشن (GPS)، بلوتوث، NFC، مدیریت اتصالات شبکه و دسترسی به سخت‌افزار دوربین.

نسخه‌های میانی: معرفی APIهای پیچیده‌ تر مانند قابلیت‌ های چند پنجره‌ای (Multitasking)، کانال‌ های اعلان (Notification Channels)، مجوز های پویا (Runtime Permissions) که به کاربران کنترل بیشتری بر دسترسی برنامه‌ها میده، و API های مربوط به دستگاه‌ های پوشیدنی (Wear OS).

نسخه‌های جدید: ورود APIهای قدرتمند در حوزه هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (Machine Learning)، ابزارهای توسعه برای دستگاه‌ های با نمایشگرهای تاشو، بهبودهای امنیتی در مدیریت داده‌ها، و APIهای مرتبط با سلامت و ورزش.
 

 زندگی روزمره برنامه‌نویس‌ ها :

برای برنامه‌نویس‌ها، این یعنی هر سال یک چرخه جدید از کار. باید برنامه‌ هاشون رو با نسخه جدید اندروید مطابقت بدن (Migrate). این کار دو هدف اصلی دارد: اول، استفاده از ویژگی‌ های جدیدی که گوگل معرفی کرده تا تجربه کاربری بهتری ارائه بدن و اپلیکیشنشون حرفه‌ای‌ تر به نظر برسه. دوم، اطمینان از اینکه برنامه در گوگل پلی (Google Play Store) پرچم "به‌روز" را دریافت کنه و همچنین در دسترس کاربران جدید باشه. این فرآیند، هر چند چالش‌ برانگیز هست، اما موتور محرکه نوآوری در دنیای اپلیکیشن‌ های موبایل نیز محسوب می‌شه.

داستان‌های نام‌گذاری

 از شیرینی تا سادگی:

بچه‌های نسل‌های قبل‌ تر اندروید، پر بودند از اسم‌ های شیرین و دوست‌ داشتنی. از Cupcake و Donut گرفته تا Honeycomb و Ice Cream Sandwich، انگار هر نسخه طعم خاص خودش رو داشت. این نام‌گذاری، که از نسخه 1.5 شروع شد، به یک سنت جذاب تبدیل شده بود. حتی KitKat هم که نام یک برند شکلات بود، نشان از همکاری‌ های جالب گوگل داشت.

اما در سال 2019، با معرفی اندروید 10، گوگل تصمیم گرفت این سنت رو کنار بذاره. دلیل اصلی، همانطور که خودشان اعلام کردند، جهانی کردن برند اندروید بود. استفاده از نام‌های مرتبط با دسرها، ممکن بود برای فرهنگ‌ های مختلف در سراسر جهان، مفهوم و جذابیت یکسانی نداشته باشه.

 نگاهی به منطق پشت پرده:

گوگل با این تغییر، به دنبال ساده‌ سازی و ارتقاء برندینگ (Branding) بود. نام‌گذاری صرفاً با شماره (Android 10, Android 11, ...) باعث شد که اندروید در سطح جهانی، هویتی یکپارچه‌ تر و قابل فهم‌ تر پیدا کنه. این رویکرد، بازاریابی و معرفی نسخه‌ های جدید رو آسان‌ تر کرد و وابستگی برند به یک منطقه یا فرهنگ خاص رو کمتر کرد. همچنین، این تغییر به توسعه‌ دهندگان و کاربران کمک کرد تا تمرکز بیشتری بر روی قابلیت‌ های واقعی و شماره نسخه داشته باشند تا نام رمز اون.

سهم بازار اندروید

پیشرفت بی‌وقفه در دنیای موبایل:

 وضعیت سهم بازار اندروید را در مقایسه با iOS و سایر سیستم‌ عامل‌های موبایل از سال 2009 تا پیش‌ بینی 2025 ، داستانی گویا از موفقیت اندروید رو روایت می‌کنه. در سال‌ های ابتدایی، رقابت نزدیک‌ تر بود، اما رفته رفته، سهم اندروید شروع به افزایش چشمگیر کرد.

 سهم بازار سیستم‌عامل‌های موبایل (سال 2025 - پیش‌بینی)
   "اندروید" : 75
   "iOS" : 23
   "سایرین" : 2

 چرا اندروید اینقدر موفق شد؟

 از حدود سال 2013 به بعد، اندروید به طور مداوم بیش از 70 درصد از بازار جهانی سیستم‌ عامل‌های موبایل را در اختیار داشته . دلایل متعددی برای این موفقیت وجود دارد:

تنوع دستگاه‌ها و قیمت‌ها: اندروید روی طیف وسیعی از دستگاه‌ها، از گوشی‌های بسیار ارزان‌ قیمت تا پرچمداران گران‌قیمت، اجرا می‌شه. این امر اون رو برای طیف گسترده‌ای از کاربران در سراسر جهان قابل دسترس کرده.

اکوسیستم باز: گوگل به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد تا رابط کاربری و نرم‌افزارهای سفارشی خود را روی اندروید پیاده کنند، که این به نوبه خود به نوآوری و رقابت در بازار دامن زده.

قدرت اکوسیستم گوگل: دسترسی به سرویس‌های گوگل مانند Gmail، Maps، YouTube و Google Play Store، ارزش زیادی برای کاربران ایجاد می‌کند.

قابلیت شخصی‌سازی: کاربران اندروید از انعطاف‌پذیری بالای آن در شخصی‌ سازی ظاهر و عملکرد دستگا هشان لذت می‌برند.

جمع‌بندی
 اندروید: سفری به سوی آینده دیجیتال

اندروید، از یک پروژه بلند پروازانه در سال 2008، به یک نیروی غالب در دنیای فناوری تبدیل شده. مسیری که طی کرده، مملو از نوآوری، چالش و پیشرفت‌ های چشمگیر بوده. هر نسخه جدید، نه تنها قابلیت‌ های جدیدی رو به کاربران هدیه داده، بلکه ابزار های قدرتمند تری رو در اختیار توسعه‌ دهندگان قرار داده تا خلاقیت خود را شکوفا کنن.

چشم‌انداز پایدار و رو به رشد

این سیستم‌ عامل، با تکیه بر هسته قدرتمند لینوکس و تعهد مداوم گوگل به بهبود و توسعه، به یکی از پایدار ترین و انعطاف‌پذیر ترین پلتفرم‌ های نرم‌ افزاری جهان تبدیل شده. با هر آپدیت، شاهد بهبود هایی در زمینه امنیت، عملکرد، بهره‌ وری و تجربه کاربری هستیم که تضمین می‌کنه اندروید همچنان در خط مقدم نوآوری در دنیای موبایل و فراتر از آن باقی میمونه. آینده اندروید، با ورود هوش مصنوعی و یکپارچگی بیشتر با دستگاه‌ های مختلف، نوید بخش تحولات هیجان‌ انگیزتری هم هست.